Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (Programy z zakresu dziedzictwa kulturowego – Kolekcje muzealne – I nabór 2017) zakup obrazu Tadeusza Makowskiego „Anemony w zielonym wazonie”.
Tadeusz Makowski właściwie Józef Tadeusz Makowski (1882-1932) był przede wszystkim jednym z największych malarzy polskich XX wieku i należy do najwybitniejszych twórców w dziejach naszej sztuki, a jednocześnie był ważnym przedstawicielem słynnej École de Paris. Twórca był też rysownikiem i grafikiem (wykonywał drzeworyt, akwafortę i litografię; ilustrował książki i projektował okładki), pisał wiersze i teksty z zakresu teorii sztuki.
Tadeusz Makowski studiował najpierw filologię klasyczną i polską na Uniwersytecie Jagiellońskim, a potem edukował się w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie m.in. u Jana Stanisławskiego i Józefa Mehoffera. (W tym czasie są widoczne w obrazach Makowskiego reminiscencje ich sztuki.) Artysta swą edukację zakończył z wyróżnieniem w 1908 roku. Makowski w latach 1907 i 1908 podróżował do Włoch, a w 1908 roku młody twórca przybył przez Monachium do światowej stolicy sztuki – Paryża. W Mieście nad Sekwaną malarz poznał zbiory największych mistrzów w Luwrze i zetknął się z całą ówczesną awangardą artystyczną, ponadto twórca zachwycił się nasyconą symbolizmem sztuką Puvis de Chavannes’a, a następnie… uległ wpływom kubizmu. Makowski przebywał do końca życia w międzynarodowym, paryskim środowisku (z przerwami m.in. na wyjazdy na wakacje do Normandii i Owernii). Malarz w Mieście na Sekwaną poznał wielkiej klasy twórców; m.in. A. Gleizesa, J. Metzingera, F. Légera, P. Mondriana, P. Picassa i G. Apollinaire’a. Natomiast w latach 1913 – 1915 Tadeusz Makowski poszukiwał inspiracji w malarstwie francuskich realistów – C. Corota i G. Courbeta.
Po wybuchu I wojny światowej (jako „obywatel austriacki”), musiał opuścić Paryż i przebywał przez pewien czas w gościnie u Władysława Ślewińskiego w Bretanii. Do tejże krainy Makowski wracał kilkakrotnie, gdzie malował realistyczne obrazy przede wszystkim o tematyce pejzażowej i rodzajowej. Twórca od około 1915 zrezygnował z kubizującej formuły na rzecz wywodzącego się z doświadczeń impresjonizmu rozjaśnionego pejzażu. Wtedy na jego sztukę m. in. harmonijne kompozycje – pełne nastroju martwe natury, miało też niewątpliwie znaczenie malarstwo polskiego postimpresjonisty Ślewińskiego, ale w Bretanii artysta zachwycił się nade wszystko przyrodą (pozostawał pod jej wrażeniem) i malował owe piękne kwiatowe kompozycje.
W Paryżu twórca związał się w 1923 roku z międzynarodową grupa malarzy (m.in. M. Gromaire, J. Pascin), z którą wystawiał w „Galerii Berthe Weill”. Makowski rozpoczął wtedy swój własny styl, będący połączeniem dotychczasowych doświadczeń artystycznych; kubizmu, malarstwa holenderskiego (twórca podróżował też do Belgii i Holandii), naiwnego realizmu w duchu H. Rousseau i polskiej sztuki ludowej. Tematem obrazów Makowskiego były przede wszystkim dzieci, ukazane jako małe figurki w spiczastych czapeczkach, oddanych w nastrojowych scenach domowych (gł. wiejskich), teatralnych, muzycznych, czy maskaradowych. Artysta malował też kompozycje zawodów np.”Szewc” – „Le Sabotier”. Jego pejzaże m.in. „Kościółek wiejski”, „Pejzaż normandzki”, które powstały w latach 1926 – 1927 ukazują normandzkie miasteczko Breuilpont.
Makowski malowanie obrazów olejnych rozpoczynał studiami akwarelowymi i rysunkowymi, które były bardzo „oszczędne” w wyrazie i miały delikatny kontur ukazujący geometryczne kształty architektury. Spuścizna artysty obejmuje ponad 600 obrazów olejnych i bardzo liczne rysunki, akwarele i ryciny. Makowski pisał (wydany w 1961 roku) „Pamiętnik”. Twórca należał do Towarzystwa Artystów Polskich w Paryżu i uczestniczył od samego początku swej artystycznej drogi w licznych wystawach m. in. w Salonach paryskich, a także w Stedelijk Museum w Amsterdamie (1914 r.) i w Polskim Klubie Artystycznym w Warszawie (1924 r.). Dzieła artysty uczestniczyły w ekspozycjach polskiej sztuki w Barcelonie (1912 r.) i Paryżu (1914 r., 1927 r., 1929 r., 1930 r.) oraz w wystawie zorganizowanej przez Towarzystwo Szerzenia Sztuki Polskiej wśród Obcych w Wiedniu i Budapeszcie (1928 r.). Natomiast indywidualne wystawy artysty odbyły się w paryskich galeriach: „Chéron” (1921 r.) i „Berthe Weill” (1927 r., 1928 r.), a ekspozycja pośmiertna miała miejsce w 1933 roku. W 1954 znaczna część dzieł twórcy została przywieziona do Polski do Muzeum Narodowego w Warszawie.
Ekspozycje jego sztuki w naszym kraju miały miejsce w; 1960 r. w Muzeum Narodowym w Warszawie, a w XXI wieku w; 2002 r. w Muzeum Śląskim w Katowicach, a także prezentowano jego utwory na ekspozycjach w Muzeum Narodowym w Krakowie, Muzeum Narodowym w Gdańsku i w Muzeum Narodowym w Warszawie w 2003 r., a także jego prace brały udział w bardzo licznych ekspozycjach. Dzieła artysty znajdują się w największych muzeach i zbiorach – kolekcjach prywatnych w kraju i zagranicą. Dorobek artystyczny Tadeusza Makowskiego został opracowany, wystawom towarzyszyły katalogi, a historyk sztuki prof. Władysława Jaworska jest autorką monograficznych opracowań poświęconych „polskiemu malarzowi w Paryżu”, a jej słowa z 1964 roku są nadal aktualne. Pani profesor stwierdziła, że Makowski „Ma swój własny styl, który jednych zachwyca, drugich tylko niepokoi swą oryginalnością…”.
Piękny obraz „Anemony w zielonym wazonie” został namalowany ok.1916 r. w harmonijnej tonacji barwnej. Tło zostało stworzone krótkimi pionowymi pociągnięciami pędzla, kilkoma odcieniami jasnego błękitu w różnym natężeniu farby tworząc ową „srebrzystość”. Blat okrągłego stolika został pomalowany brązową farbą, położoną poziomymi plamami, a smukły i wysoki, zielony wazon ma ciemny kontur i jasny blik. Znaczną uwagę artysta skupił na oddaniu wyjątkowego piękna tychże roślin ozdobnych, które „założył” wyraźnymi plamami wielobarwnymi; czerwonych, kremowych, białych i żółtych kwiatów dopełnionych liśćmi i jasnozielonymi trawami, prezentując swoje mistrzostwo. Spektakularna barwa ukazuje wrażliwość Tadeusza Makowskiego na piękno natury.
Według słów historyka sztuki prof. Ireny Kossowskiej: „Makowski malował na deskach i dyktach o małym formacie martwe natury o wąskiej, wysmakowanej kolorystyce opartej na dwutakcie różów i szmaragdowych zieleni, dopełnionych tonami żółcieni i brązów”. Dzieło artysty Tadeusza Makowskiego należy do niezbyt licznych utworów (utrzymanych w tej stylistyce), podejmujących tą problematykę. Obraz posiada średniej wielkości wymiary (w świetle ramy:44.5 x 36.5 cm, łącznie z ramą: 69,7 x 55,5 cm) i jest sygnowany; ma stylową ramę, typu „paryskiego”.
Kompozycja Tadeusza Makowskiego „Anemony w zielonym wazonie” uzupełnia zbiór martwych natur i jest istotnym dopełnieniem Galerii Malarstwa Polskiego Muzeum Okręgowego w Rzeszowie. Zakup tego oleju na desce był możliwy dzięki dofinansowaniu ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz środków z budżetu Województwa Podkarpackiego i wzbogaca wiodącą w regionie kolekcję dzieł najwybitniejszych malarzy polskich.
opracowała
Maria Stopyra
Kustosz