Prezentowane na wystawie Loggie Watykańskie stanowią zespół osiemnastowiecznych sztychów. Wchodzą w skład kolekcji Łukasza Dąmbskiego, tworzonej na przełomie XVIII i XIX stulecia, złożonej z 163 obrazów olejnych, czołowych szkół malarstwa europejskiego.
Nad grawiurami pracowało trzech rzymskich artystów, dziś prawie zapomnianych, o których niewiele wiadomo. Byli to Pietro Camporese /1726-1781/ potomek znanej rodziny architektów rzymskich, działających na przestrzeni XVII – XIX wieku, profesor Narodowej Akademii Św. Łukasza w Rzymie. Geatano Savorelli zmarły w 1791 roku, malarz i rysownik, pracował a Rzymie w latach 1750-1775 oraz Giovanni Ottaviani /1735-1808/.
Grafiki przedstawiające Loggie Watykańskie wykonane zostały techniką miedziorytu łączonego z akwafortą, barwione gwaszem. Ilustrują sceny Biblijne oraz groteski, czyli przedstawienia z wykorzystaniem ornamentu roślinnego, składającego się z wici, w którą wplecione są motywy figuralne i zwierzęce, kosze owoców i kwiatów, panoplia, girlandy, festony, antyczne bóstwa, elementy alegoryczne i fantastyczne.
Trzy piętra z Loggią Rafaela w Pałacu Apostolskim w Watykanie.
Loggie Watykańskie mieszczą się w prospekcie wschodnim pałacu papieskiego Mikołaja III w Watykanie. Na zlecenie papieża Juliusza II w 1512 roku, ich budowę rozpoczął Donato Bramante, zaś po jego śmierci w 1514 roku dzieło kontynuował Rafael Santi, wznosząc najwyższą kondygnację. Z polecenia Leona X zaprojektował również renesansową polichromię krużganków. Freski zaś, stanowiące inspiracje do stworzenia grawiur, wykonane według projektów Rafaela, znajdują się w krużgankach dziedzińca San Damasco.
„Loggiami Rafaela” nazywany jest dziś krużganek, usytuowany na drugim piętrze monumentalnej fasady papieskiego pałacu, zaprojektowanej przez Bramantego, która składa się z trzech spiętrzonych galerii. Po całkowitym ukończeniu prac powstała główna część obiektu, którą w XVI wieku nazywano „loggią” lub „piękną loggią”, a dziś określa się mianem Loggii Rafaela. Do XIX wieku, kiedy Loggie nie były jeszcze przeszklone, galeria wystawiona była na szkodliwe działanie czynników atmosferycznych, popadając w ruinę. Ponieważ liczne elementy dekoracji uległy zniszczeniu, należało je odtworzyć na podstawie zachowanych kopii obiektu. Najsłynniejsza kopia powstała na zlecenie Katarzyny II w Sankt Petersburgu i została umieszczona w zbudowanej specjalnie w tym celu galerii. Niestety zgodnie z osiemnastowiecznym obyczajem loggie carycy Katarzyny II nie były wiernymi kopiami, nie mogły więc w żaden sposób pomóc w rekonstrukcji Loggii Rafaela. Stanowią jednak ważne dla swojej epoki świadectwo interpretacji ornamentyki Rafaela.
Loggie Rafaela, widok od strony południowej.
Rafaelowski prospekt malarski zrealizowali w latach 1517-1519 jego uczniowie: Giulio Romano, który początkowo malował sceny biblijne, a później został zastąpiony przez Perino del Vaga współpracującego z Polidorem da Caravaggio; ponadto Giovanni da Udine, odpowiedzialny za ornamentykę; Pellegrini da Modena, Vincenzo da San Gimignano, Tommaso Vincidor detto il Bologna, oraz inni artyści których nazwiska nie są znane.
Loggie Rafaela, widok od strony północnej.
Program ikonograficzny dekoracji malarskiej krużganków nawiązuje do tematyki Biblijnej i malowideł ściennych Domus Aurea Nerona z I wieku n.e. Motywy zaczerpnięte z rzymskiego pałacu zainspirowały Rafaela do wykonania kompozycji groteskowych, które stały się elementem dominującym całego kompleksu. Wypełniają płaszczyzny filarów i wewnętrznych ścian loggii. W dekoracji galerii, Rafael inspirował się ponadto innymi źródłami starożytnymi, m.in. reliefami i rzeźbą pełnoplastyczną. W Logiach liczne odwołania do dzieł antycznych znaleźć można w scenach biblijnych, w których Rafael nawiązał także do malowideł i mozaik wczesnochrześcijańskich oraz średniowiecznych.
Dorota Rucka-Marmaj
Kustosz w Dziale Sztuki